Markiezen

Informatie over zonweringdoeken

Op deze pagina vindt u de belangrijkste informatie over de eigenschappen van en mogelijke verschijnselen bij zonweringdoek voor knikarmschermen. De tekst is afkomstig uit een brochure van de ROMAZO, de Nederlandse branchevereniging voor rolluiken, markiezen en zonwering.

Zonwering doekeigenschappen PDF

Geweven polyacryldoeken;

Deze doeken zijn geweven met polyacrylaatgaren, in de massa gekleurd. Deze vezels zijn extreem bestendig tegen UV-straling. Na het weven ondergaan zij een chemische nabehandeling wat ze extra waterafstotend en vuilbeschermend maakt. De doekbanen zijn verkrijgbaar vanaf een breedte van 120 cm en worden aan elkaar gestikt en rondom gezoomd. De breedten van de zomen en overlappingen kunnen verschillen zijn naargelang de fabrikant en de toepassing. Deze doeken zijn uitermate geschikt voor alle types buitenzonwering zonder verticale toepassingen (niet doorzichtig)

Horizontaal en schuin hangende doeken, met veerspanning

Een doek op een zonwering zal nooit zo strak opgespannen staan als een biljartlaken, omdat het aan één kant bevestigd is op de oprolas, aan de andere kant aan de uitvalbuis – en zelfs bij grote doekspanning lichtjes doorhangt, waarbij de spanning van de knikarmen of een veersysteem min of meer opspant. Bij een verticale zonwering, een valarmscherm of een uitvalscherm, werkend met uitsluitend zwartekracht, is er enkel de spanning van de zwaartekracht en het gewicht van de onderlijst om het doek strak te houden.

Wanneer men de trekspanning tussen de twee parallelle assen verhoogt, wordt de doorhang kleiner, maar niet in verhouding. Om de laatste centimeters doorhang te kunnen vermijden, moet men de spanning evenredig  verhogen. Dit zou kunnen leiden tot verhoogde slijtage van de bewegende onderdelen, een groter risico van inscheuren van het doek en abnormale rek in het doek. Kleine doeken met een kleine uitval staan in de regel strakker dan grote doeken met een grotere uitval (grotere oppervlakte = groter gewicht = meer doorhang). Bij gebruik van elektrische aandrijvingen kan het zijn dat het doek aan de motorzijde sterker gespannen wordt. Daardoor kan deze zijzoom een iets grotere rek vertonen dan aan de tegenzijde.

Het oprollen van het doek en de gevolgen daarvan

De oprolas

De beste, meest voorkomende manier om het doek compact op te bergen is het oprollen op een ronde as. Zoals eerder vermeld zijn de afmetingen van zonneschermen vaak zeer groot, terwijl men er meestal naar streeft om het geheel toch in een zo klein mogelijke kast op te bergen. De keuze van de diameter van de oprolas is erg belangrijk want deze bepaalt of de as al dan niet zal doorbuigen. Het is belangrijk dat de doorbuiging zo miniem mogelijk gehouden wordt, waarbij dient opgemerkt dat een zekere minimale doorbuiging onvermijdelijk is. In het algemeen mag worden aangenomen dat de doorbuiging tussen 0,1 en 0,3% van de totale lengte ligt, afhankelijk van het soort zonwering.

Doorbuiging van doeken;

Door het feit dat het doek slechts gehouden wordt aan de bovenzijde door de oprolas en aan de onderzijde door de uitvalbuis, zullen de zijkanten door het eigen gewicht van het doek iets naar binnen uitwijken. Hierdoor ontstaat een kleine doorhang in het midden en gaat de as onvermijdelijk doorbuiten, waardoor zich plooien gaan vormen. De totale gemeten breedte van het doek in het midden, halfweg tussen de oprolas en de voorlijst, is door het optreden van de doorhang enkele mm kleiner dan de breedte bovenaan vlak tegen de bovenrol.

De zomen en de naden

Zijzomen;

Bij zonweringsystemen wordt het doek dikwijls door een actief veersysteem op spanning gehouden . Gewoonlijk is er een permanente spanning aanwezig. Het best is dat het doek in banen wordt geconfectioneerd, waardoor elke naad en zoom als een versterking kan worden beschouwd. Dit is belangrijk omdat dit de meest belaste punten van het doek zijn. Bij het oprollen bedekt de eerste wikkeling van het doek de oprolas. De tweede wikkeling drukt met grote kracht op de eerste wikkeling, de derde op de tweede en de eerste, enzovoort. Naargelang het oprollen vordert, neemt de spanning op de onderste lagen doek toe. Aangezien de zomen en de naden een dubbele dikte hebben ten opzichte van de stofpanden, zal de spanning zich speciaal concentreren op de zomen en de naden die hierdoor tijdens de opgerolde toestand platgedrukt worden. Hierdoor zullen ze in lengte gaan toenemen. Bij het openen van het scherm kunnen als gevolg van deze lengtetoename de zijzomen licht afhangen.

Verticale naad;

Een verticale naad loopt vanaf de uitvalbuis of voorlijst verticaal omhoog naar de oprolas. Dit biedt zowel een esthetisch als een technisch voordeel. Verticale naden zijn sterker en daardoor komt het naaigaren nauwelijks onder spanning. Het doek wordt dan namelijk gebruikt in de richting van de kettingdraad. Bij een typische weefconstructie van ca. 30 draden p/cm in de ketting en ca. 15 draden p/cm in de inslag is het doek aanzienlijk sterker in de kettingrichting en wordt het best in die richting gewerkt. Een nadeel is daarbij echter het eventuele optreden van de zogenaamde golfvorming.
Dit fenomeen is een gevolg van de spanning die ontstaat door, enerzijds, het dikteverschil tijdens het oprollen van de stroken die gevormd worden door de dubbele naden, en de stroken waarbij de stof slechts enkelvoudig opgerold wordt, en anderzijds, door het doorbuigen van de oprolas en uitvalbuis of voorlijst. Al vanaf de eerste wikkeling van het doek op de oprolas, is de opgewikkelde omtrek bij de dikkere zoom ca. 3 mm verder opgerold dan het dunnere middenpand. Het doek gaat hierdoor de neiging vertonen om iets te verschuiven en er ontstaan diagonaalvormige plooien, die zich als golfjes kunnen aftekenen.

Hoe meer lagen doek er opgerold worden, hoe groter de totale verschuiving van de banen onderling zal zijn. Het pand tussen de twee verticale zomen zit, opgerold, welliswaar niet strak, maar toch flink verschoven t.ov. de hardere zijzomen. Bovendien moet het doek alle andere spanningen die in het scherm zitten opvangen, wat deze situatie niet zal verbeteren.

De golfvorming zal altijd op dezelfde plaatsen terugkeren als gevolg van de plooivorming op de oprolas. Op die plaatsen wordt het doek ook soepeler, waardoor de knikken op dezelfde plaats terugvallen. Dit is onvermijdelijk en vermindert geenszins de levensduur noch de zonwerende eigenschappen van het scherm.

Hoe groter het scherm, des te sterker worden deze effecten. Zij zijn echter inherent aan de zonweringsystemen.

Polyacrylaatdoeken;

De geweven doeken zijn vrij elastisch en hebben  een textiel look. Door hun soepelheid en aanpassingsvermogen kan er zich tijdens het op- en afrollen een lichte plooivorming en wafelvorming rond de verticale naden voordoen. Dit fenomeen heeft geen invloed op de kwaliteit, de functie of levensduur van dit doek.

Rimpelvorming;

Deze kunnen langs de zijzomen en rondom de naden in het midden van de banen optreden als gevolg van de spanningsverschillen, ontstaan door het dubbelleggen van het doek bij de naden en het verschil in oproldiameter dat daaruit ontstaat, samen met de verschillende componenten van het scherm zoals de spanning van de knikarmen, het doorhangen an de oprolas en/of onderlat. Deze rimpelvorming wordt versterkt wanneer het doek onderhevig is geweest aan waterzakvorming, wanneer het doek in een regenbui flink nat werd en de helling waarin het scherm gemonteerd is op minder dan 14 graden is ingesteld.

Doorhangen van het zonweringdoek;

Dit is als gevolg van het eigen gewicht onvermijdelijk, vooral tussen de naden.

Screendoeken uit geweven gecoate glasvezeldraden

Indien ze gebruikt worden in beperkte afmetingen (max. 8 m2) zullen deze doeken zelden plooivorming vertonen tijdens het op- en afwikkelen. Grotere afmetingen hebben soms de neiging tot buikvorming. Ter hoogte van de verstevigingsbandjes blijft het doek dan perfect strak, maar in het midden kan het gaan doorhangen. Voor toepassingen waar het doek horizontaal of schuin hangt en veerspanning wordt gebruikt, is screendoek minder geschikt, gezien zijn groot eigen gewicht en de elasticiteit van het weefsel.

Het aanbrengen van zijdelingse verstevigingsbandjes heeft geen of slecht minimale toenamen van de dikte tot gevolg. Meestal worden deze banjes aan de binnenzijde aangebracht, zodat het zicht van buiten niet verstoord wordt en ze van binnen meestal niet zichtbaar zijn omdat ze achter de raamstijlen blijven.

Waterdichtheid

Geweven polyacrylaatdoeken en screendoeken kunnen nooit perfect waterdicht zijn. Zoals bij elk weefsel zijn er microporeuze kleine gaatjes tussen de naden.  Polyacrylaatdoeken worden d.m.v. een speciaal voor buitentoepassingen ontwikkelde nabehandeling water-, vuil-, en olieafstotend gemaakt, zodat onder normale omstandigheden het water niet in het nieuwe doek kan dringen.
Door de oppervlaktespanning van de waterdruppel zal deze als een parel van het nieuwe doek glijden. Na verloop van tijd gaat de efficientie van deze nabehandeling achteruit, onder andere als gevolg van de weersinvloeden, maar evenzeer door de mechanische wrijving van het doek met het scherm of door een vuil doek. Een regenbui zal dan ook mettertijd en langzamerhand sterker door het doek opgelorpt worden, waardoor dit natter en zwaarder kan worden. Ook in contact met voorwerpen zal het doek minder waterdicht zijn. Bij hevige stortregrens kan het water op bepaalde plaatsten, zoals rond de naden, spontaan doordringen of kan er zakvorming optreden.
Polyacrylaat zonweringweefsel blijft bij goed onderhoud en bij een hellingsgraad van minstens 14 graden en korte periodes van lichte regenval bestand tegen de regen. Bij langere periodes van en/of zware regenval moet het zonnescherm gesloten blijven of ingedraaid worden om schade te vermijden. Zonneschermen die nat ingerold zijn dienen zo snel mogelijk weer uitgedraaid te worden om te drogen.

De normale nabehandeling, het zogenaamde appret, draagt er dus toe bij dat het doek langer meetaag en niet zo snel vuil wordt, maar is geen garantie voor volledige waterdichtheid. Indien een hogere graad van waterbestendigheid vereist wordt bij polyacrylaatdoeken, bijv. voor horecazaken, wordt het gebruik van een doek met een extra waterwerende coating aanbevolen.

Verticale of horizontale naden

De keuze of het doek gemaakt wordt met een horizontale (parallel met uitvalsprofiel) of verticale (haaks t.o.v. uitvalsprofiel) naad varieert van geval tot  geval. Het is de fabrikant van het scherm die beslist, aan de hand van het type doek en het concept van het scherm, wat voor zijn systeem de ideale wijze van confectie is.

Meestal worden horizontale naden gemaakt bij doeken waarbij de spanning op het doek minimaal is en waarbij men streeft naar feilloos recht oprollen. Bij horizontale naden is het uitzicht naar buiten in bepaalde specifieke situaties beter dan met een verticale naad. De trekkracht op de naden moet echter beperkt blijven. In de regel doet men dit daarom alleen voor gelaste, en niet voor gestikte naden. De naad kan plooien in het weefsel trekken en het naaigaren wordt onder spanning gezet. Bovendien leent niet elk doek zich voor horizontale naden, door de kleur of het dessin. Horizontale naden vragen echter weer andere eigenschappen van het weefsel. Een hoge inscheurweerstand is hierbij noodzakelijk.

Opgepast: bij horizontale naden kan de naad of las zich eventueel op zichthoogte bevinden.

Weerbestendigheid

Kleurverschillen en kleurechtheid

De tijd dat doeken op korte termijn van kleur veranderen is gelukkig voorbij. De materialen die tegenwoordig gebruikt worden bieden vele voordelen, waaronder een langdurige kleurechtheid, die gemeten wordt door proeven met versnelde veroudering. Onder invloed van UV-straling, weersomstandigheden en luchtvervuiling zullen doeken mettertijd iets van hun oorspronkelijke kleur verliezen. De meest gebruikte weefsels scoren echter allemaal 7 tot 8 op de zogenaamde Weather-O-Meter, dit op een maximumschaal van 8. Dit apparaat meet de kleurechtheid en 8 staat voor de hoogste graad van kleur- en lichtechtheid voor buitentoepassingen. Dit kan enkel door de vezels in de massa te kleuren.

Bij de productie van het weefsel worden de kleuren aangemaakt in partijen, meestal voor minimaal 2000 meter. Dit brengt met zich mee dat het reproduceren van perfect identieke kleuren uitgesloten is. De fabrikant zal er voor zorgen dat de afwijkingen tussen opeenvolgende partijen binnen kleine en aanvaarbare grenzen blijven. Toch kan het gebeuren dat sommige banen bij een bepaalde lichtinval een iets andere basistint hebben dan andere banen, of dat de kleur van uw scherm licht afwijkt van de kleur van het staal waarop u uw keuze heeft gemaakt. Dit verschil ligt echter steeds binnen de grenzen van tolerantie die algemeen aanvaard zijn.

Rot- en schimmelvrij

Alle nu gebruikte zonweringdoeken zijn vervaardigd van minerale kunststofvezels. Er zitten geen biologisch afbreekbare elementen in deze weefsels. Dit heeft tot gevolg dat ze inert blijven tegen verrotting. Toch kan het gebeuren dat op plaatsen, die blootgesteld zijn aan vocht, hydroculturen kunnen ontstaan die de basis vormen voor mosafzettinig. Mos en schimmel kunnen daarom groeien op de stofdeeltjes en verontreiningingen die in het doek getrokken zijn, zelfs op de polyacrylaatdoeken die dankzij hun speciale behandeling in principe beter bestand zijn.
Wanneer het doek vochtig wordt opgerold, kan het vocht dat tussen en in het weefsel zit niet opdrogen. De kans dat het weefsel stikt en dat er schimmelvlekken optreden in de vorm van zwarte puntjes, is dan reeel. Dit is een onherstelbaar effect, deze vlekjes kunnen niet worden verwijderd. Dit tast echter geenszins de kwaliteit en de functie van het doek aan en het doek zal daarom ook niet rotten. Esthetisch kan dit echter leiden tot een degradatie van de kleuren en het dessin. Normaal onderhoud, volgens de richtlijnen van de producent, kunnen deze verschijnselen tegengaan.

Specifieke toelichting met foto’s omtrent confectie

Knikstrepen;

Deze ontstaan bij de confectie en bij het vouwen van het zonweringdoek. Dit zort ervoor dat bij tegenlicht op de plaats van de vouw (knik) een donkere streep zichtbaar wordt, wat lijkt op een potloodstreep. Dit effect is vooral zichtbaar bij lichte kleuren maar vermindert geenszins de waarde van het zonweringdoek.

Krijtstrepen;

Dit zijn lichte strepen die ontstaan tijdens het productieproces die ondanks een uitermate zorgvuldige behandeling niet volledig te vermijden zijn, daarom kunnen ze nooit als een gegronde klacht worden gezien.

Vleug in het doek en kleurverschillen tussen de banen;

Ten gevolge van de nabehandeling krijgen de vezels een bepaalde richting mee, wat kan leiden tot technisch onvermijdbare kleurverschillen.

Lichtpuntjes;

Deze kunnen waarneembaar zijn als gevolg van onregelmatigheden in het garen en zijn weeftechnisch onvermijdbaar.